De weg naar Plettenburg

Het is 1481 als de Tweede Utrechtse Burgeroorlog uitbreekt. Onder leiding van stadhouder Joost van Lalaing valt een bende van vierduizend man Jutphaas binnen op 10 oktober. Al plunderend struinen ze het gebied af, waarbij alle kastelen die op hun weg komen in vuur en vlam opgaan. Zo ook de kastelen Rijnhuizen, Wijnestein en Plettenburg. Tegenwoordig is enkel Rijnhuizen nog in zijn geheel te zien, van Wijnestein zijn slechts de contouren te herkennen door een kring van bomen op een heuveltje. Plettenburg is echter in volledig verdwenen, ondanks dat het na de brand is herbouwd. Het kasteel stond tussen Rijnhuizen en Wijnestein in, op de plek waar nu Fort Jutphaas staat.

Een stap op het forteiland in de zeventiende eeuw, zou uitzicht bieden op een typisch Hollands-classistisch tafereel: een gebouw bestaande uit twee haaks op elkaar staande vleugels, met een toren voorzien van een gotische spits. Voor het kasteel bevond zich een rustig binnenplein, volledig omgeven door muren. Een vergezicht dat door vroegere bewoners zeer werd gewaardeerd: “sulx dat bij mij geen schoonder huys in het Sticht, jae geheel Holland, gesien is”.

Vervallen, afgebladderd en in zeer slechte staat, zal het kasteel rond 1820 niet meer de mooiste in de omgeving zijn geweest. In dat jaar wordt “het geslegte huis van Plettenburg” dan ook afgebroken en liggen de plannen voor een aarden fort klaar. Hoewel het kasteel er in zijn fysieke vorm niet meer is, heeft het zijn sporen achtergelaten in de omgeving van Park Rijnhuizen. De eeuwenoude weg die van het kasteel zuidwaarts tot aan de Vaartse Rijn en de Bongenaar liep, kan namelijk nog steeds worden bewandeld. Deze Plettenburgerweg, nu Plettenburg, ontstond doordat bewoners van het gebied elkaar het “recht van overpad voor achterliggende gronden” verleenden. Dit wordt in 1810 vastgelegd in een oorkonde. Omringd met verschillende boerderijen en boomgaarden kwam er zo als het ware een breed ‘spoor’ tot stand.

Een eeuw later wordt het land op en rond de Plettenburgerweg steeds meer in cultuur gebracht. D. Heijkamp was een van de eerste bewoners die daar met zijn overslagbedrijf langs de Vaartse Rijn een start mee maakte. Zijn kleinkinderen Ina en Dick Heijkamp (beide geboren rond 1940) blikken terug op het leven van hun opa in deze periode. Opa Heijkamp begint rond 1900 met het huren en kopen van stukjes grond, het weghalen van bossages en het drijven van handel. “Wanneer mijn opa geld nodig had, gaf hij een stuk grond als onderpand aan houthandelaar Heijman. En als Heijman geld nodig had, gebeurde dit omgekeerd,” vertelt Dick. Deze houthandel en -zagerij is nog steeds in Plettenburg te vinden.

Opa Heijkamp breidt zijn eigendom van stukjes land op en langs de Plettenburgerweg steeds meer uit. Op een bepaald moment is hij zelfs eigenaar van de weg. Dat ging echter niet helemaal van een leien dakje. Particulieren en bedrijven moesten namelijk betalen voor het gebruik van de Plettenburgerweg, wat geregeld resulteerde tot verzet en vele rechtszaken. Tot aan 1978 wordt de weg dus nog gefinancierd door iedereen die er gebruik van wilde maken.

Rond 1930/1940 krijgt Plettenburg een industriële bestemming. Ina Heijkamp vertelt dat er daarom sindsdien niet meer gebouwd mocht worden in het gebied. “Zelfs als mijn opa een stukje grond voor mijn vader had, mocht er geen huis op komen.” Dat is nu wel anders. Na de crisis is besloten om de leegstaande kantoren op het voormalige industrieterrein van Plettenburg te transformeren naar woningen. Er is rust, er is ruimte, en met het fort op steenworp afstand zijn er in het voorjaar broedende eenden en vogels die hun nestjes bouwen te zien. De oudste bewoners van Plettenburg noemen het ook wel de “parel van Nieuwegein”.

 

Afbeelding:
Recyclehuis Heijkamp bij de Bongenaer, Jutphaas in de jaren ‘50, via: Historische Kring Nieuwegein, Dick Heijkamp

Bronnen:
Kastelen in Utrecht, Plettenburg. Gebaseerd op: Olde Meierink, B., Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht. Onder auspiciën van de Stichting Utrechtse kastelen. Utrecht: Uitgeverij Matrijs, 1995.

Slooten-Glimmerveen, L., De Plettenburgerweg, een gebied met een eigen karakter, in: Cronyck de Geyn, jaargang 38 nummer 4, 2016.